Onvoorwaardelijke aanwezigheid

Waar het allemaal om draait

Door de mindfulness- en MOL-cursussen die ik gaf ben ik in de afgelopen jaren steeds meer doordrongen waar het allemaal om draait. Het voelen en toelaten van de emotionele pijn en je daarover uiten is hét werkzame ingrediënt dat bepaalt hoe goed een gesprekstherapie (1) ‘werkt’, de rest is bijzaak.

Gevoelens voelen zonder ze te willen veranderen noem ik onvoorwaardelijke aanwezigheid. Als je de nadruk legt op de juiste manier van aandacht geven aan emoties kun je het ook onvoorwaardelijk gewaar-zijn noemen. Zowel in therapie als in hun dagelijkse leven knappen mensen op omdat hun emoties de ruimte krijgen. Als ze alles wat hen tot last is zonder beperkingen mogen denken, voelen en uiten. Dat kan in gesprekstherapie alléén als therapeuten op dat moment hun cliënten en ook zichzelf hierbij niet in de weg zitten.

Therapeuten moeten zelf ook kunnen omgaan met wat er in hun eigen binnenwereld gebeurt. Pas dan kunnen ze ook hun cliënten alle ruimte en vrijheid geven, kan het gesprek ‘stromen’ en vindt er herstel plaats. Het is moeilijk voor ons om geconfronteerd te worden met het lijden van anderen, omdat we niet weten hoe we met onze eigen angst en pijn moeten omgaan.

John Welwood spreekt over de The Healing Power of Unconditional Presence. Dit citaat geeft precies weer waar het om gaat: ‘The most powerful healers or teachers are those who can model authentic presence and bring it into their work. Inviting and allowing another person to have his or her experience just as it is – this is perhaps the greatest gift anyone can offer.’ (2)

Op twee dingen letten

MOL-therapeuten hebben één overkoepelend doel: Inviting and allowing another person to have his or her experience just as it is. Alles wat een therapeut zegt en doet in een gespreks-sessie dient dit doel. In de praktijk betekent dit dat gesprekstherapeuten twee dingen goed in de gaten moeten houden: de buitenwereld, vooral de (non)verbale reacties van hun cliënten én de reacties in hun eigen binnenwereld. Eigen gevoelens en gedachten kunnen als therapeuten niet opletten, aanzetten tot handelen uit eigen belangen die in strijd zijn met waar het om draait: de ervaring laten zoals die is. Als een therapeut zich bijvoorbeeld erg ongemakkelijk voelt bij heftige emoties, zich sterk verantwoordelijk voelt, risico’s wil vermijden, waardering zoekt, enzovoort dan kan hij proberen het gesprek naar zijn hand te zetten. Eigen doelen van de therapeut zitten de client vrijwel altijd in de weg.

Niets doen om emoties te beïnvloeden en alleen de ruimte scheppen om ze er te laten zijn is al erg moeilijk op zich en bovendien extra lastig voor therapeuten. Die zijn opgeleid voor geestelijke gezondheidszorg waarin alle leed gezien wordt als een symptoom van iets dat psychisch stuk is en gerepareerd moet worden volgens een vaste formule alsof het een kapot onderdeel uit een machine is. Therapeuten denken dat ze experts (moeten) zijn in het geven van oplossingen. Mensen beschikken echter zelf over een uitstekend aangeboren zelfhelend vermogen dat bij psychisch lijden veel beter werkt dan een uitgekiende behandelmethode volgens regels en richtlijnen. Mensen hebben tijdelijk mensen nodig die hen helpen om hun eigen herstel weer op gang te brengen op een manier die bij hen past. De beste helpers zijn die mensen die niet alleen zich zelf maar ook een ander uitnodigen en de ruimte geven om zijn of haar ervaring te beleven precies zoals die is .

De kunst van het helpen

In MOL-trainingen besteden we veel aandacht aan naar ‘binnen’ kijken. Naar hoe wij onze eigen twijfels, behoeftes, gevoelens en weerstanden onder ogen kunnen zien om anderen het meest van dienst te kunnen zijn. Door zorgvuldig te observeren gaan we ze niet alleen gaan zien als problemen die overwonnen moeten worden, maar ook als informatie, die tot een dieper inzicht leidt in wat helpen eigenlijk is. We kunnen van die hindernissen gebruik maken, onszelf helpen anderen bij te staan.

(1) Dit geldt uiteraard ook voor elke ander gesprek waarin je een ander helpt bij een emotioneel probleem.


(2) John Welwood (2000) Toward a Psychology of Awakening: Buddhism, Psychotherapy and the Path of Personal and Spiritual Transformation.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief