Drie ingrediënten voor het oplossen van psychisch lijden

The secret ingredients of change

So, our contention is that for any therapeutic technique, strategy, or activity to be effective, it must:
1 maintain a sustained focus on the problem;
2 require in some form the external expression of the problem;
3 involve a change in emotional state; and
4 generate shifts in point of view to evaluative, higher-level perspectives.

De bovenstaande tekst staat in Carey, T. A., Mansell, W., & Tai, S. J. (2015). Principles-based counselling and psychotherapy: A Method of Levels approach (pag. 110). In het boek wordt onder meer messcherp uitgelegd waarom het zo onverstandig dat er steeds weer nieuwe therapiemethoden bedacht worden terwijl er al honderden interventies zijn. En om nog meer tijd, geld en energie te stoppen in onderzoek naar de statistische effecten van al die nieuwe behandelmethoden die weinig verschillen in werkzaamheid. Ze werken allemaal even slecht tot matig. Nee, veel beter is het om goed uit te zoeken wat er precies gebeurt als een behandeling effectief is. Gesprekstherapie, en alle andere hulp bij psychisch leed, wordt pas echt beter als dit duidelijker wordt. Dus: wat zijn de werkzame factoren ongeacht de therapiemethode, interventie of techniek?

Slechts drie bestanddelen?

Carey, Mansell en Tai noemen de bovenstaande vier ingrediënten (1). Ik zou het iets preciezer willen formuleren. Er zijn slechts drie elementen waaruit een nieuwe mentale herschikking ontstaat en psychisch leed verdwijnt. Als iets mensen helpt bij het ‘oplossen’ van emotionele pijn, in de privésfeer, professioneel, op zichzelf, in groepsverband, in welke vorm dan ook, dan is dat vanwege deze drie samenhangende noodzakelijke ingrediënten:
1. Mensen richten hun aandacht precies en lang genoeg op alle aspecten van het pijnlijke onderwerp.
2. Ze uiten zich naar buiten toe over wat ze in het huidige moment ervaren. Dat kan op verschillende
manieren: pratend, schrijvend, lichaamsgericht, muzikaal of beeldend.
3. Alle gevoelens en gedachten die zich aandienen worden toegelaten, krijgen ruimte, aandacht en erkenning.
Het hele ‘bouwwerk’ van het probleem met al zijn facetten, alles wat er in de binnenwereld te voelen, te horen en te zien is wordt met volle aandacht bewust ervaren. Onze ingebouwde, aangeboren ‘reorganisatiemachine’ (2) krijgt zo de juiste input en is gericht aan het werk.
Er ontstaat een nieuwe perceptie van de probleemsituatie met een of meer van de volgende resultaten: opluchting, vrede met de stand van zaken, het probleem bestaat niet meer en/of er dienen zich nieuwe mogelijkheden/plannen aan waar men zelf mee verder kan. Meer dan de drie ingredienten is niet nodig: mensen hebben, uitzonderingen en zeer bijzondere omstandigheden daargelaten, zelf alles is huis om hun emotionele problemen op te lossen.

Zijn dit echt de ingrediënten voor een geslaagde verwerking van emotionele pijn?

Op basis van je eigen ervaringen vind je een kort en direct antwoord als je jezelf de volgende vragen stelt. Kun je je bij psychisch leed een succesvolle therapeutische interventie voorstellen zonder dat een cliënt op een of andere manier aandacht en uitdrukking geeft aan zijn emoties? Kun je je voorstellen hoe mensen in het dagelijks leven op een gezonde manier omgaan met pijnlijke onderwerpen zonder stil te staan bij hun onaangename gevoelens en gedachten? Wat zie je bij kleine kinderen gebeuren als die hun verdriet, angst of boosheid op een goede manier verwerken?
Een doortimmerde theoretische onderbouwing vind je Principles- based counselling and psychotherapy. De auteurs distilleren uit een aantal bekende behandelmethoden de werkzame bestanddelen. Dat doen ze met behulp van de elementen conflict, controle en reorganisatie uit de Perceptual Control Theory (PCT). Voor een diepgaand begrip van hoe psychisch leed ontstaat en zich weer oplost kun je je verdiepen in de PCT. Die stelt dat in essentie alle levende wezens met elkaar verbonden autonome controlesystemen zijn en mensen dankzij hun brein het meest complexe regelsysteem. Bij ons kunnen er innerlijke conflicten ontstaan door botsende waarden, doelen of overtuigingen. Dit veroorzaakt psychisch leed als het niet binnen een bepaalde termijn wordt opgelost. Daarom gaat het systeem zich reorganiseren net zo lang tot de conflicten verdwijnen.

Je kunt een goede context scheppen; meer kun je niet doen

Er is enige indirecte invloed op de eerste drie onderdelen. Als therapeut kun je een goede context scheppen door te helpen de aandacht op de pijn te richten (3). Het resultaat, het ‘oplossen’ van een emotioneel probleem door ‘higher-level perspectives’, ontstaat organisch en spontaan uit de mix van de eerste drie ingrediënten. Hier valt niets te helpen, te regelen of te sturen. Met alles wat je doet dat niet past bij 1, 2 en 3 zit je jezelf en je cliënten in de weg. Het oplossen van psychisch lijden, het proces van reorganisatie (4), is soms een verrassend kort proces. Maar meestal vraagt het enige tijd omdat het ‘bouwwerk’ van het probleem complex en omvangrijk kan zijn en elke verschuiving van perspectief weer nieuwe verschuivingen veroorzaakt.
Merkte je bij het lezen nu van deze tekst gedachten op dat er (een kern van) waarheid zit in de visie dat er slechts drie basis-ingredienten zijn voor goede hulp bij emotionele ‘pijn’? Ben je nieuwsgierig? Sta dan in de komende periode af en toe even stil bij de vraag: wat maakt nu dat dit (niet) helpt? Richt je aandacht op je eigen bouwwerk van gevoelens, overtuigingen, principes en waarden die hier een rol spelen. Spreek het uit of schrijf het op en ervaar hoe jouw kijk op coaching, begeleiding, gesprekstherapie of psychotherapie zich reorganiseert.

(1) Als cliënten essentiele informatie of vaardigheden missen of als er sprake is van acute externe factoren dan kan psychoeducatie, sociale vaardigheidstraining, crisisinterventie, opname, uithuisplaatsing etc. nodig zijn. Dit staat echter buiten hier bedoelde hulp bij psychisch leed, zoals gesprekstherapie of psychotherapie, omdat die zich rechtstreeks richt op het veranderen van interne mentale processen die bepalend zijn voor het psychische leed.

(2) De reorganisatiemachine is een metafoor voor het reorganisatieproces uit de Perceptual Control Theory. Meer informatie hierover: zie bijvoorbeeld Mansell, W., Carey, T. A., & Tai, S. J (2016) Method of Levels gespreksmethode. Een transdiagnostische benadering.

(3) Zelf controle hebben, je vrij en veilig voelen, gezien en gehoord worden, dát zijn onmisbare voorwaarden om beladen gevoelens en gedachten te achterhalen, toe te laten, te uiten en te verwerken. Daar moeten therapeuten voor zorgen, de rest is bijzaak.

(4) Lees over reorganissatie het artikel Control theory and psychopathology: An integrative approach https://sci- hub.tw/10.1348/147608304×21400 of bezoek https://methodoflevels.nl/literatuur-over-de-mol-en-de-pct/

Schrijf je in voor de nieuwsbrief